Tháng đầu năm 2025, xuất khẩu thủy sản tăng khả quan nhưng có thách thức từ thị trường Mỹ và Trung Quốc. Cụ thể, tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản của Việt Nam đạt 774,3 triệu USD, tăng 3,3% so với cùng kỳ năm 2024. Đây là một kết quả khả quan so với cùng kỳ năm trước.
Tôm tiếp tục là mặt hàng có sự tăng trưởng mạnh mẽ nhất trong tháng 1/2025 với giá trị xuất khẩu đạt 300 triệu USD, chiếm 39% tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản. Các báo cáo từ Rabobanhập khẩu cho thấy, ngành công nghiệp tôm toàn cầu đang trong giai đoạn tái cân bằng khi các nước sản xuất giảm tốc độ tăng trưởng sản xuất nhằm thu hẹp khoảng cách cung cầu. Điều này dự báo sẽ giúp giá tôm phục hồi dần dần trong nửa đầu năm 2025, đặc biệt khi nhu cầu từ các thị trường như Mỹ và EU cải thiện.
Tuy nhiên, thị trường Trung Quốc, một trong những đối tác lớn của tôm Việt Nam, đang đối mặt với sự giảm sút trong nhu cầu tiêu thụ. Sự thay đổi trong thói quen chi tiêu của tầng lớp trung lưu, cùng với áp lực thu nhập gia tăng, đã dẫn đến sự sụt giảm tiêu dùng tôm trắng, đặc biệt ở các thành phố lớn. Sự cạnh tranh từ các sản phẩm thủy sản giá rẻ hơn và sự ưu tiên tiêu thụ các mặt hàng thực phẩm khác có thể ảnh hưởng đến xuất khẩu tôm sang Trung Quốc trong những tháng tiếp theo.
Cá tra Việt Nam tiếp tục gặp khó khăn trong tháng đầu năm 2025, dù giá cá tra có sự tăng trưởng mạnh do nguồn cung hạn chế. Mặc dù nhu cầu từ các thị trường như Trung Quốc và EU vẫn ổn định, sự thiếu hụt cá giống và các biến động về thuế quan quốc tế, đặc biệt là các chính sách áp dụng thuế chống bán phá giá, có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng tăng trưởng của xuất khẩu cá tra trong năm nay.
Việc nguồn cung cá tra bị hạn chế, kết hợp với sự biến động trong các thị trường xuất khẩu, có thể dẫn đến sự gia tăng giá trị xuất khẩu trong ngắn hạn. Tuy nhiên, sự thiếu hụt nguyên liệu thô và sự thay đổi trong chính sách thuế quan có thể tạo ra một môi trường khó khăn cho ngành cá tra trong thời gian tới.
Ngành cá ngừ Việt Nam đối mặt với sự giảm sút trong xuất khẩu trong tháng 1/2025, với mức giảm 17,7%. Tuy nhiên, với sự tăng trưởng ổn định của nhu cầu tiêu thụ các sản phẩm cá ngừ tại các thị trường như Mỹ và EU, ngành cá ngừ dự kiến sẽ có cơ hội phục hồi trong năm 2025. Cơ hội lớn nhất đến từ sự thay đổi trong chính sách thuế quan của các thị trường lớn, đặc biệt là Mỹ, nơi các biện pháp thuế quan có thể giúp sản phẩm cá ngừ của Việt Nam cạnh tranh hơn so với các sản phẩm nhập khẩu khác.
Tuy nhiên, hiện tại ngành cá ngừ vẫn còn rất nhiều vấn đề cần phải tháo gỡ để tạo ra động lực thúc đẩy phát triển hơn nữa. Đối với ngư dân, phải làm sao để cho họ bên cạnh việc tuân thủ các quy định pháp luật bao gồm cả IUU, có động lực để tăng cường khai thác biển, tái đầu tư để vươn khơi xa; Đối với Doanh nghiệp, cần tiếp tục rà soát cải thiện quy trình/thủ tục việc cấp giấy S/C, C/C để giải quyết các bất cập phát sinh trong thời gian qua…Bên cạnh đó, ngành cá ngừ cần tập trung vào việc phát triển mô hình sản xuất bền vững và mở rộng thị trường thông qua việc cải thiện chất lượng sản phẩm và hợp tác với các quốc gia khác để khai thác biển một cách hiệu quả.
Chênh lệch lớn giữa các thị trường
Thị trường xuất khẩu của Việt Nam ghi nhận sự chênh lệch lớn trong xu hướng tiêu thụ. Trong khi thị trường Trung Quốc và Hồng Kông tăng trưởng mạnh mẽ với mức tăng trưởng 64,9% thì thị trường Mỹ và EU lại gặp khó khăn với sự suy giảm 16,0% và 17,6% tương ứng.
Sự suy giảm tiêu dùng tại Mỹ, do chính sách thuế của Tổng thống Donald Trump đối với các sản phẩm thủy sản nhập khẩu, có thể sẽ ảnh hưởng đến nhu cầu đối với các sản phẩm thủy sản Việt Nam, đặc biệt là tôm và cá hồi. Tuy nhiên, sự gia tăng nhu cầu đối với các sản phẩm thủy sản dễ chế biến, như tôm đông lạnh, có thể giúp bù đắp phần nào sự giảm sút trong tiêu thụ các sản phẩm cao cấp.
Mặt khác, thị trường ASEAN ghi nhận sự tăng trưởng ổn định với mức tăng 10,5%, cho thấy tiềm năng từ các quốc gia khu vực Đông Nam Á vẫn là một điểm sáng trong xuất khẩu thủy sản Việt Nam. Các thị trường Trung Đông và các thị trường khác đều có sự suy giảm tiêu thụ, điều này đòi hỏi các doanh nghiệp thủy sản Việt Nam phải điều chỉnh chiến lược xuất khẩu cho phù hợp.
Theo VASEP, tháng 1/2025 là tháng có kỳ nghỉ Tết Nguyên đán, tuy nhiên, kết quả xuất khẩu thủy sản vẫn tăng nhẹ 3% so với cùng kỳ năm 2024 đạt trên 774 triệu USD, thể hiện một khởi đầu lạc quan cho năm 2025. Xuất khẩu tăng chủ yếu do nhu cầu tăng từ thị trường Trung Quốc phục vụ cho Tết Nguyên đán. Trong đó, những mặt hàng tươi sống như tôm hùm, cua, ngao, ốc được các doanh nghiệp Trung Quốc quan tâm cho phân khúc tiêu thụ cao cấp. Riêng tôm hùm xuất khẩu sang Trung Quốc đã đạt tới 70 triệu USD, chiếm gần một nửa tổng xuất khẩu thủy sản sang Trung Quốc và gấp 9 lần so với cùng kỳ năm 2024.
Xuất khẩu cua sang Trung Quốc cũng tăng gấp 18 lần lên tới 18,5 triệu USD trong tháng 1/2025. Nhờ tôm hùm xuất khẩu sang Trung Quốc nên tổng xuất khẩu tôm của Việt Nam tăng mạnh 24%, quyết định mức tăng trưởng của cả ngành Thủy sản. Xuất khẩu sang các thị trường khác (ngoài Trung Quốc và ASEAN) đều giảm so với cùng kỳ, đúng theo quy luật thông thường hàng năm. Tương tự như vậy, xuất khẩu cá tra, cá ngừ, mực bạch tuộc đều giảm. Đây là những điểm nổi bật trong hoạt động xuất khẩu thủy sản của Việt Nam tháng đầu năm 2025.
Dự báo
Thương mại thủy sản toàn cầu đang phụ thuộc vào những động thái và chính sách thuế quan từ thị trường Mỹ. Mới có 3 tuần sau khi Tổng thống Trump nhận chức, chưa thể đoán định được các chính sách thuế quan mới của Mỹ sẽ chốt chặt ở các mức như thế nào với các nước và liệu có áp đặt với Việt Nam hay không. Các chuyên gia nhận định cần 3- 6 tháng mới định hình rõ nét bức tranh thị trường trong bối cảnh mới. Trong thời gian chờ đợi này có thể các doanh nghiệp xuất khẩu và các nhà nhập khẩu Mỹ sẽ tranh thủ thúc đẩy mạnh giao thương. Do vậy, trong một vài tháng tới, xuất khẩu sang Mỹ có thể tăng mạnh. Cũng có thể dẫn tới những hệ lụy mà các doanh nghiệp cần tính tới là chi phí vận tải và logistic sẽ tăng do sự đổ dồn xuất khẩu sang Mỹ.
Xuất khẩu các mặt hàng thông dụng như tôm chân trắng, cá tra sang Trung Quốc có thể sẽ chững lại vì sẽ phải cạnh tranh với những sản phẩm thủy sản của thị trường nội địa khi thị phần tại Mỹ bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, dư địa cho sản phẩm cao cấp (tôm, cua, hải tươi/sống) vẫn rộng mở cho doanh nghiệp Việt Nam. Áp lực cạnh tranh sẽ lớn hơn ở các thị trường khác như EU, ASEAN không chỉ với các đối thủ như Ấn Độ, Ecuador mà cả với Trung Quốc, Canada – những nước vừa bị Mỹ áp đặt mức thuế nhập khẩu mới.
Dự báo trong năm 2025, thị trường thủy sản toàn cầu sẽ có nhiều biến động, với các yếu tố như thay đổi thói quen tiêu dùng, chính sách thuế quan và biến động cung cầu ảnh hưởng đến xuất khẩu thủy sản Việt Nam. Đặc biệt, sự giảm sút trong nhu cầu tại các thị trường lớn như Trung Quốc và Mỹ sẽ đặt ra thách thức lớn đối với các sản phẩm như tôm, cá tra và cá ngừ. Tuy nhiên, với việc gia tăng nhu cầu từ các thị trường ASEAN và các chính sách thuế quan hỗ trợ từ các quốc gia lớn, ngành Thủy sản Việt Nam vẫn có thể duy trì đà tăng trưởng trong năm 2025. Việc phát triển các sản phẩm giá trị gia tăng, cải thiện chất lượng sản phẩm và mở rộng các thị trường xuất khẩu mới sẽ là yếu tố quyết định để ngành Thủy sản Việt Nam tiếp tục phát triển bền vững trong tương lai.
Ngọc Thúy – FICen